ช่วยเหลือผู้ประสบภัยเพื่อบรรเทาทุกข์ ก้าวต่อไปหลังภัยพิบัติ
ผู้ประสบภัย คือผู้ที่ได้รับผลกระทบจากภัยพิบัติที่ต้องการความช่วยเหลือ เช่น ภัยธรรมชาติหรือเหตุการณ์ไม่คาดคิด ทำให้สูญเสียทรัพย์สิน บ้านเรือน หรือแม้กระทั่งชีวิต
ผู้ประสบภัย คือบุคคลที่ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิด เช่น ภัยธรรมชาติ (น้ำท่วม, ไฟไหม้, แผ่นดินไหว) หรือเหตุการณ์ที่เกิดจากมนุษย์ (อุบัติเหตุ, สงคราม) ซึ่งส่งผลให้ผู้ประสบภัยเกิดความเสียหายต่อชีวิต ทรัพย์สิน หรือการดำรงชีวิตประจำวัน
การลี้ภัย/พลัดถิ่นของผู้ประสบภัยจากภัยพิบัติ
ภัยพิบัติ ไม่ว่าจะเป็นภัยธรรมชาติอย่างแผ่นดินไหว, สึนามิ, ภูเขาไฟระเบิด, พายุไซโคลน หรือภัยที่เกิดจากมนุษย์ เช่น สงคราม, ความขัดแย้ง, การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ล้วนเป็นปัจจัยสำคัญที่บังคับให้ผู้ประสบภัยจำนวนมากต้อง ลี้ภัย หรือ พลัดถิ่น จากบ้านเกิดเมืองนอน เหตุการณ์ภัยพิบัติต่าง ๆ ในไทยหรือต่างประเทศ เช่น
อุทกภัย
อุทกภัย หรือน้ำท่วม เป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่เกิดจากปริมาณน้ำฝนที่มากเกินไป ทำให้น้ำท่วมขังพื้นที่อยู่อาศัย สาธารณะ และพื้นที่การเกษตร ส่งผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินของผู้ประสบภัยพิบัติอย่างรุนแรง สาเหตุของอุทกภัย ได้แก่
- ฝนตกหนัก เป็นสาเหตุหลักของอุทกภัย โดยเฉพาะในช่วงฤดูฝน
- การระบายน้ำไม่ทัน โดยระบบการระบายน้ำที่ไม่ดีหรือตัน ทำให้น้ำท่วมขัง
- การบุกรุกป่าทำให้เกิดการกัดเซาะของดินและลดความสามารถในการดูดซับน้ำของพื้นดิน
- การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ทำให้เกิดปรากฏการณ์ฝนตกหนักผิดฤดูและบ่อยครั้งขึ้น
สึนามิ
สึนามิ คือ ภัยธรรมชาติชนิดหนึ่งที่เกิดจากการเคลื่อนตัวของมวลน้ำในทะเลหรือมหาสมุทรอย่างรุนแรง ทำให้เกิดคลื่นขนาดใหญ่พัดเข้าสู่ชายฝั่ง ซึ่งอาจก่อให้เกิดความเสียหายร้ายแรงต่อชีวิตและทรัพย์สินของผู้ประสบภัยได้ สาเหตุของสึนามิ ได้แก่
- แผ่นดินไหวใต้มหาสมุทร เป็นสาเหตุหลักของสึนามิ โดยเฉพาะบริเวณรอยต่อของแผ่นเปลือกโลก
- การปะทุของภูเขาไฟใต้น้ำ โดยการระเบิดของภูเขาไฟใต้น้ำอาจทำให้เกิดการเคลื่อนตัวของมวลน้ำขนาดใหญ่
- ดินถล่มใต้น้ำ เป็นการเคลื่อนตัวของดินหรือหินขนาดใหญ่ใต้น้ำลงสู่ทะเล
แผ่นดินไหว
แผ่นดินไหว คือ ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดจากการสั่นสะเทือนของพื้นดิน อันเนื่องมาจากการปลดปล่อยพลังงานเพื่อลดความเครียดที่สะสมไว้ภายในโลกออกมาอย่างฉับพลัน เพื่อปรับสมดุลของเปลือกโลกให้คงที่ สาเหตุของแผ่นดินไหว ได้แก่
- การเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลก โดยแผ่นเปลือกโลกมีการเคลื่อนที่อยู่ตลอดเวลา เมื่อแผ่นเหล่านี้เคลื่อนที่ชนกัน หรือเสียดสีกัน ทำให้เกิดแรงกดทับและแรงเสียดทานสะสม เมื่อแรงเหล่านี้มากเกินไป เปลือกโลกจะแตกหักและเกิดการสั่นสะเทือน
- การระเบิดของภูเขาไฟสามารถก่อให้เกิดแผ่นดินไหวได้ เนื่องจากแรงระเบิดจะส่งผลกระทบต่อชั้นหินโดยรอบ
- การยุบตัวของโพรงใต้ดินที่เกิดจากการละลายของหินปูนหรือการขุดอุโมงค์ ก็สามารถทำให้เกิดแผ่นดินไหวขนาดเล็กได้
พายุ
พายุ คือ ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศอย่างรวดเร็วและรุนแรง ทำให้เกิดลมแรง ฝนตกหนัก และบางครั้งอาจมีลูกเห็บหรือฟ้าผ่าร่วมด้วย พายุสามารถเกิดขึ้นได้หลากหลายรูปแบบและมีผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินของผู้ประสบภัยพิบัติอย่างมาก สาเหตุของการเกิดพายุ ได้แก่
- ความแตกต่างของอุณหภูมิระหว่างพื้นดินและอากาศ ทำให้เกิดการเคลื่อนที่ของอากาศและเกิดลม
- ความชื้นในอากาศสูง ทำให้เกิดการควบแน่นและกลั่นตัวเป็นฝน
- การเปลี่ยนแปลงของความกดอากาศ โดยความแตกต่างของความกดอากาศ ทำให้เกิดลมพัดจากบริเวณที่มีความกดอากาศสูงไปยังบริเวณที่มีความกดอากาศต่ำ
ภัยแล้ง
ภัยแล้ง คือ ภาวะที่พื้นที่หนึ่ง ๆ ขาดแคลนน้ำเป็นระยะเวลานาน ส่งผลกระทบต่อชีวิตผู้ประสบภัยและทรัพยากรธรรมชาติอย่างรุนแรง ภัยแล้งอาจเกิดจากปัจจัยหลายประการ เช่น การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การใช้ทรัพยากรน้ำอย่างไม่ยั่งยืน และปัจจัยทางธรรมชาติอื่น ๆ สาเหตุของภัยแล้ง ได้แก่
- ปริมาณฝนน้อยกว่าปกติ โดยฝนตกน้อยหรือไม่ตกเลยเป็นเวลานาน ทำให้แหล่งน้ำต่างๆ แห้งขอด
- อุณหภูมิสูง ซึ่งอุณหภูมิที่สูงขึ้นทำให้การระเหยของน้ำเพิ่มขึ้น ทำให้น้ำในดินและแหล่งน้ำต่างๆ หมดไปเร็วขึ้น
- การใช้ทรัพยากรน้ำอย่างไม่ยั่งยืน โดยการใช้น้ำเพื่อการเกษตร อุตสาหกรรม และการบริโภคในปริมาณมากเกินไป ทำให้แหล่งน้ำธรรมชาติลดลง
- การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลกทำให้เกิดปรากฏการณ์เอลนีโญและลานีญา ซึ่งส่งผลกระทบต่อปริมาณฝนตก
ผลกระทบจากภัยพิบัติต่อผู้ประสบภัย
ผลกระทบจากอุทกภัย ได้แก่
- ความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สิน โดยน้ำท่วมทำให้อาคารบ้านเรือนเสียหาย พืชผลทางการเกษตรถูกทำลาย และอาจทำให้เกิดการสูญเสียชีวิตของผู้ประสบภัย
- การระบาดของโรค ซึ่งน้ำท่วมทำให้เกิดสภาวะไม่สะอาดและเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของเชื้อโรคต่าง ๆ
- ความเสียหายต่อโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ถนน สะพาน และระบบสาธารณูปโภคอื่น ๆ เสียหาย
- ผลกระทบทางเศรษฐกิจ เช่น อุตสาหกรรม การค้า และการท่องเที่ยวได้รับผลกระทบอย่างรุนแรง
ผลกระทบจากสึนามิ ได้แก่
- ความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สิน โดยคลื่นสึนามิสามารถทำลายอาคารบ้านเรือน โครงสร้างพื้นฐาน และคร่าชีวิตผู้ประสบภัยพิบัติจำนวนมาก
- การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม ซึ่งสึนามิสามารถเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมชายฝั่งอย่างรุนแรง เช่น การกัดเซาะชายฝั่ง และการปนเปื้อนของน้ำทะเล
- ผลกระทบทางเศรษฐกิจ โดยสึนามิส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจของประเทศอย่างรุนแรง เช่น การท่องเที่ยว การประมง และอุตสาหกรรม
ผลกระทบจากแผ่นดินไหว ได้แก่
- ความเสียหายต่ออาคารและโครงสร้าง โดยอาคารสูง อาคารเก่า และโครงสร้างที่ไม่ได้ออกแบบมาเพื่อรับแรงสั่นสะเทือน อาจพังทลายลงมา
- การเกิดแผ่นดินถล่ม ซึ่งแผ่นดินไหวอาจทำให้เกิดแผ่นดินถล่มในพื้นที่ที่มีความลาดชันสูง
- ความเสียหายต่อระบบสาธารณูปโภค เช่น ถนน สะพาน ระบบประปา และระบบไฟฟ้า อาจได้รับความเสียหาย
- ผลกระทบทางจิตใจ โดยผู้ประสบภัยแผ่นดินไหวอาจได้รับผลกระทบทางจิตใจ เช่น ความวิตกกังวล เศร้าโศก และความกลัวของผู้ประสบภัยพิบัติ
ผลกระทบจากพายุ ได้แก่
- ความเสียหายต่ออาคารและโครงสร้าง โดยลมแรงและฝนตกหนักสามารถทำให้หลังคาปลิว อาคารพัง และโครงสร้างต่าง ๆ เสียหาย
- ดินถล่ม โดยพายุฝนที่ตกหนักในพื้นที่ที่มีความลาดชันสูง อาจทำให้เกิดดินถล่ม
- ไฟป่า ซึ่งลมแรงอาจทำให้ไฟป่าลุกลามอย่างรวดเร็ว
- การสูญเสียชีวิตและทรัพย์สิน โดยพายุสามารถก่อให้เกิดความเสียหายต่อชีวิตและทรัพย์สินของผู้ประสบภัยได้อย่างมาก
ผลกระทบจากภัยแล้ง ได้แก่
- การขาดแคลนน้ำอุปโภคบริโภค เช่น ประชาชนขาดแคลนน้ำสำหรับอุปโภคบริโภค ทำให้สุขอนามัยลดลง และอาจเกิดโรคระบาด
- ผลกระทบต่อภาคการเกษตร เช่น พืชผลทางการเกษตรขาดน้ำ ทำให้ผลผลิตลดลง ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ
- ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ทำให้ระบบนิเวศน์ต่าง ๆ เสื่อมโทรม สัตว์ป่าขาดแคลนอาหารและน้ำดื่ม
- ความขัดแย้ง โดยการแย่งชิงทรัพยากรน้ำอาจก่อให้เกิดความขัดแย้งระหว่างผู้ประสบภัยพิบัติ
การบรรเทาทุกข์ให้ผู้ประสบภัยที่ลี้ภัย/พลัดถิ่น
UNHCR มีบทบาทสำคัญในการให้ความช่วยเหลือผู้ประสบภัยทั่วโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งการช่วยเหลือผู้ประสบภัยพิบัติกรณีฉุกเฉิน เช่น ภัยพิบัติทางธรรมชาติ ซึ่ง UNHCR จะเข้าไปให้ความช่วยเหลือในด้านต่าง ๆ เพื่อบรรเทาความทุกข์ยากและฟื้นฟูชีวิตของผู้ประสบภัย ดังนี้
- ความช่วยเหลือทางการแพทย์ โดยทำงานร่วมกับหน่วยงานพันธมิตรเพื่อจัดตั้งคลินิกเคลื่อนที่ โรงพยาบาลชุมชน และศูนย์สุขภาพ เพื่อให้ผู้ประสบภัยสามารถเข้าถึงบริการตรวจรักษา พยาบาล และรับยาได้อย่างสะดวก โดยให้ความสำคัญกับการป้องกันโรคติดต่อ เช่น มาลาเรีย วัณโรค และโรคติดเชื้อทางเดินหายใจ โดยการจัดให้มีการฉีดวัคซีน การให้ความรู้เกี่ยวกับสุขอนามัยส่วนบุคคล และการส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพที่ดี
- น้ำสะอาดและสุขอนามัย โดยสร้างและบำรุงรักษาแหล่งน้ำสะอาด เช่น บ่อบาดาล หรือระบบกรองน้ำ เพื่อให้ผู้ลี้ภัยมีน้ำดื่มและใช้อุปโภคบริโภคเพียงพอ รวมถึงสร้างห้องน้ำและสุขาที่สะอาดและปลอดภัย เพื่อให้ผู้ประสบภัยพิบัติสามารถดูแลสุขอนามัยส่วนบุคคลได้อย่างเหมาะสม
- มอบถุงยังชีพ (สิ่งของบรรเทาทุกข์) ช่วยให้ผู้ลี้ภัยมีอาหาร น้ำดื่ม และสิ่งของจำเป็นสำหรับการดำรงชีวิต ทำให้ผู้ประสบภัยรู้สึกปลอดภัยและมีกำลังใจในการเริ่มต้นชีวิตใหม่
สรุปเกี่ยวกับผู้ประสบภัย
ผู้ประสบภัยมักเผชิญกับความยากลำบากและความต้องการที่หลากหลาย โดยองค์กรต่างๆ เช่น UNHCR มีบทบาทสำคัญในการช่วยเหลือผู้ประสบภัย โดยมุ่งเน้นไปที่การตอบสนองความต้องการขั้นพื้นฐาน การส่งเสริมสุขภาพ การให้การศึกษา และการฟื้นฟูชีวิตของผู้ประสบภัยพิบัติ ซึ่งการช่วยเหลือผู้ประสบภัยเป็นเรื่องสำคัญ เพราะทุกคนมีสิทธิ์ที่จะมีชีวิตที่ดี